Wanda Rutkiewicz była najsłynniejszą ze wspinających się Polek, która jako pierwsza Europejka i trzecia kobieta na świecie zdobyła szczyt Mount Everest w 1978 roku, a w 1986 jako pierwsza kobieta zdobyła K2. Zaginęła w maju 1992 roku w trakcie wyprawy na Kanczendzongę – swój dziewiąty ośmiotysięcznik.
Wanda Halina Rutkiewicz-Błaszkiewicz, bo właśnie tak nazywała się Wanda Rutkiewicz, urodziła się 4 lutego 1943 roku w Płungianach – niewielkim mieście na północy Litwy w regionie żmudzkim. Z zawodu była elektronikiem, z zamiłowania alpinistką i himalaistką. Była pierwszą osobą polskiej narodowości, która zdobyła Mount Everest. Wanda Rutkiewicz w czasach licealnych zapowiadała się na świetną siatkarkę, grała w I lidze – kandydowała do gry w reprezentacji Polski. Należała do szerokiej kadry olimpijskiej przed Olimpiadą w Tokio w 1964 r., a rok później uczestniczyła w Uniwersjadzie w Budapeszcie. Ostatecznie swoje sportowe ambicje skierowała w stronę wspinaczki wysokogórskiej. Pierwsze kontakty ze wspinaniem miała w Rudawach Janowickich, koło Janowic Wielkich, w pobliżu Jeleniej Góry. Kurs taternicki ukończyła w 1962 roku w Hali Gąsienicowej w Tatrach. Była rzeczniczką i realizatorką wspinaczkowej samodzielności kobiet.
Ostatni etap podróży – Kanczendzonga
Wanda Rutkiewicz zdobyła osiem z czternastu ośmiotysięczników: Mount Everest, Nanga Parbat, K2, Sziszapangmę, Gaszerbrum II, Gaszerbrum I, Czo Oju i Annapurnę. Zaginęła w maju 1992 podczas ataku szczytowego na Kanczendzongę. Partnerem w wyprawie Rutkiewicz był meksykański himalaista Carlos Carsolio, który 12 maja zdobył samotnie szczyt Kanczendzonga. Carsolio schodząc, napotkał Wandę na wysokości około 8200 metrów, która pomimo braku sprzętu biwakowego zdecydowała się przeczekać noc i kontynuować wejście następnego dnia. Od tego momentu losy Rutkiewicz nie są znane. Informacja o jej zaginięciu dotarła do Polskich z ogromnym opóźnieniem, bo dopiero 25 maja. Wanda Rutkiewicz została uznana za zmarłą 13 maja 1992 roku. Jej ciała nigdy nie odnaleziono.
Swoje zmagania i przemyślenia drukowała na łamach czasopism zajmujących się tematyką wspinaczkową. Była współautorką lub autorką kilku książek, takich jak: Zdobycie Gasherbrumów, Na jednej linie, Karawana do marzeń, czy Wszystko o Wandzie Rutkiewicz oraz Więcej o Wandzie Rutkiewicz. 5 maja 2012 roku odsłonięto tablicę pamiątkową na Symbolicznym Cmentarzu Ofiar Gór pod Osterwą ku pamięci Rutkiewicz.
Wanda Rutkiewicz była niezwykłą kobietą, która, choć się na tym nie koncentrowała, to walczyła ze stereotypami, dotyczącymi kobiet i ich postrzegania przez pryzmat płci. Honorarium za udział w filmie dokumentalnym o kobietach w Himalajach przeznaczyła na kupno swojego drugiego samochodu. Poloneza, którego już posiadała, poddała tuningowi w ramach przygotowania do wyścigów, albowiem Wanda Rutkiewicz była też kierowcą rajdowym. O sobie mówiła: „Nie jestem skromną kobietą. Lubię dobre samochody, eleganckie rzeczy, piękne ubrania”.
